dr Marzanna Zachara – Reśko – pediatra, neonatolog
Pierwsza kąpiel noworodka to wulkan emocji dla rodziców i przyjemność zarezerwowana tylko dla nich.
W szpitalu kąpie się dziecko tylko w bardzo określonych sytuacjach wpływających na zdrowie malucha.
Noworodek bezpośrednio po urodzeniu jest pokryty mazią płodową. Mówimy tu o donoszonym noworodku: jego skóra jest opatulona w maź płodową, która bardzo dobrze służy skórze noworodka.
Maź płodowa jest wytwarzana pod koniec ciąży i składa się z wydzielin gruczołów łojowych płodu, złuszczonych komórek nabłonka, włosków meszku płodowego i wydzieliny komórek owodni. Maź jest bardzo bogata w przeciwciała. W życiu płodowym jej zadaniem jest izolacja skóry dziecka od czynników infekcyjnych z płynu owodniowego, zablokowanie drobnoustrojów, zapobieganie wysuszaniu skóry. Dzięki mazi dziecku łatwiej jest przecisnąć się przez kanał rodny. Ilość mazi płodowej pozwala ocenić wiek ciążowy noworodka: u wcześniaków mazi jest dużo, u donoszonego noworodka ilość mazi jest umiarkowana, u przenoszonego ilość mazi jest skąpa lub prawie jej nie ma. Brak mazi występuje także w skrajnym wcześniactwie.
Cudowne właściwości mazi płodowej
Maź płodowa powinna być pozostawiona jak najdłużej na skórze dziecka po to, aby ułatwić adaptację skóry do nowych warunków – maź ciągle jeszcze tę skórę odżywia. Ponieważ jest to żywa tkanka, a więc znajdują się tam składniki troficzne (odżywcze), które pozwalają skórze zaadaptować się do czynników zewnętrznych. Wyobraźmy sobie, że ta skóra, która jest pielęgnowana przez wody płodowe i maź płodową przez 9 miesięcy, nagle musi się zetknąć ze wszystkim, co na zewnątrz i to jest dla niej bardzo traumatyczne.
Zielone wody płodowe
Zielone wody płodowe (płyn owodniowy) pojawia się gdy dziecko odda smółkę z powodu stresu wewnątrzmacicznego. Zielone wody często obserwuje się u matek, które w ostatnim miesiącu ciąży przechodziły ostrą infekcję.
Wyjątkiem są takie sytuacje, kiedy wody płodowe są zanieczyszczone np. smółką, czyli tzw. zielone wody płodowe pojawiające się wtedy, gdy noworodek jeszcze wewnątrzłonowo oddał smółkę. Należy wtedy bardzo szybko tę smółkę ze skóry dziecka usunąć.
Zagrożenie wirusem HIV
Drugi wyjątek to jest zalecenie merytoryczne kiedy mamy do czynienia z kobietą, która jest seropozytywna – zarażona wirusem HIV. Obowiązkiem pielęgniarki lub położnej jest wtedy dokładne umycie całej skóry dziecka. Są to zalecenia związane z prawdopodobieństwem przenoszenia zakażenia przez jakikolwiek minimalny nawet uraz skóry.
Pierwsza kąpiel – kiedy?
Jeśli noworodek przychodzi na świat siłami natury i wszystko jest w porządku – w takim wypadku pozostaje w szpitalu maksymalnie 48 godzin – to w szpitalu nie ma potrzeby kąpania dziecka.
Zmywamy główkę, która najczęściej jest zanieczyszczona wydzielinami z kanału rodnego, po to, żeby nie stanowiła pożywki dla zakażenia bakteryjnego. Jeśli akurat jest bardzo ciepło, temperatura otoczenia jest wysoka i dziecko źle to znosi, to wtedy, by przynieść ulgę można dziecko wykąpać.
Kolejne kąpiele
Później, w kolejnych dniach i tygodniach wszystko zależy od tego jak dziecko znosi kąpiel.
Z jednej strony codzienne kąpanie stanowi rutynę, a dzieci uwielbiają rutynę; jeśli się wykonuje kąpiel w spokoju, o jednej porze, z przekonaniem i pewnością, to dziecko bardzo dobrze reaguje i układa sobie cały rytm dobowy, co bardzo pomaga i jemu, i rodzicom. Są jednak dzieci, które z jakiegoś powodu kąpieli nie lubią. Być może temperatura wody jest zbyt wysoka lub zbyt niska, ruchy zbyt gwałtowne, a być może powód jest jeszcze inny – w związku z tym trzeba im tę kąpiel darować. Malutkie dziecko nie brudzi się tak jak starsze dzieciaki, więc trzeba jedynie przemywać te miejsca, które mogą ulec spoceniu, przegrzaniu czyli we wszystkich fałdkach, których z wiekiem robi się coraz więcej, okolice moczowo-płciowe zarówno u dziewczynek jak i u chłopców.
Środki pielęgnacyjne i kosmetyki do kąpieli
Czym myć? Używajmy jak najmniej kosmetyków, jak najmniej wymyślnych preparatów, których jest mnóstwo na rynku.
Trzeba pamiętać o tym, żeby PH preparatu do mycia zdrowej skóry noworodka miało wartość około 5,5. Zbyt kwaśne jak i zbyt zasadowe odczyny płynów i środków myjących mogą podrażniać skórę.
Istotne, by nie używać mydeł, jakie stosujemy dla dorosłych, czy dla starszych dzieci, bo one są zbyt zasadowe. Nie trzeba stale stosować emolientów czyli nawilżania dlatego, że nie każda skóra tego wymaga. Skóra noworodka z każdym dniem poza łonem matki ma naturalną właściwość wytwarzania płaszcza lipidowego i to stanowi jej osłonę. Zmywanie tego płaszcza różnymi preparatami nie wpływa na skórę korzystnie.
Kąpiel może stać się codziennym rytuałem jeśli dziecko to lubi, ale nie musi nim być jeśli dziecko go nie toleruje. Używamy delikatnych środków myjących, emolienty nie dla każdej skóry, podobnie jak i nie dla każdej skóry środki lipidowe.
Wielkie dzięki za interesujące porady w tym zakresie. Na pewno mi się one przydadzą 🙂