dr n. med. Katarzyna Bajszczak – psycholog, seksuolog kliniczny, seksuolog dziecięcy katarzynabajszczak@gmail.com
Jak powstaje płeć?
Różnicowanie płci jest to proces zachodzący w okresie płodowym uwarunkowany genetycznie i hormonalnie.
Mówimy o warunkowaniu genetycznym, ponieważ to jaką mamy płeć genetyczną, jaki mamy zestaw chromosomów wiemy od samego początku, od zapłodnienia komórki jajowej.
Płeć hormonalna
Płeć hormonalną mamy ustalaną nieco później; dzieje się to w momencie, kiedy płód ma już gonady – gonady męskie, czyli jądra albo gonady żeńskie, czyli jajniki.
Kiedy to się dzieje? Jeżeli chodzi o jądra, ten proces zachodzi nieco szybciej – mniej więcej między 6. a 9. tygodniem życia płodowego z gonady pierwotnej zwanej gonadą bipotencjalną, która ma możliwość przekształcenia się albo w jądro albo w jajnik – powstają jądra. Te jądra prawie natychmiast zaczynają produkować testosteron, a następnie jego pochodne. Dzięki testosteronowi właśnie możliwe jest wytworzenie narządów męskich zarówno wewnętrznych jaki zewnętrznych.
Jeśli chodzi o gonady żeńskie czyli jajniki ten proces zachodzi nieco później – mniej więcej między 11. a 13. tygodniem życia płodowego.
Dlaczego to jest ważne? Bo to są bardzo istotne punkty krytyczne w okresie rozwoju płodu.
Jest to moment, w którym płód jest bardzo aktywny hormonalnie, zwłaszcza jeśli chodzi o hormony płodowe i hormony płciowe. To jest czas powstawania narządów płciowych. Proces powstawania narządów płciowych męskich jest bardzo aktywny – jest to cała kaskada zdarzeń, kiedy każdy następny etap zależy od powodzenia i pomyślnego zakończenia etapu wcześniejszego. Każde zakłócenie któregokolwiek z tych etapów może powodować powstanie wady czy jakiegoś zaburzenia.
Proces tworzenia żeńskich narządów płciowych odbywa się bez udziału hormonów płodowych. Mimo że mamy jajniki, to tutaj ich aktywność hormonalna nie jest istotna. Płód żeński rozwija się w kierunku żeńskim w wyniku braku androgenów: czyli nie ma testosteronu i to jest sygnał dla płci żeńskiej, że ma się rozwijać w kierunku żeńskim, że mają powstać żeńskie narządy płciowe. Ten proces jest łatwiejszy niż w przypadku płci męskiej, tych procesów nie zachodzi tak wiele – stąd też jest mniej możliwości wystąpienia jakichś zaburzeń czy zakłóceń. To także powód, dla którego noworodki płci męskiej częściej przychodzą na świat z nieprawidłowymi narządami płciowymi.
Płeć genetyczna
![Chromosomy mają wielka moc! Nie tylko czynia z nas męzczyznę lub kobietę, ale decyduja o naszym przyszłym zdrowiu, kolorze skóry, rozmiarze biustu, o tym czy opalamy się ładnie i szybko czy wręcz przeciwnie, czy mamy ręce artysty czy robotnika. hromosom – forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki[1]. Nazwa pochodzi z greki, gdzie χρῶμα (chroma, kolor) i σῶμα (soma, ciało).U człowieka występują 22 pary autosomów (ponumerowanych od największego do najmniejszego) i 1 para chromosomów płciowych (u kobiet złożona z dwóch chromosomów X, u mężczyzny z chromosomu X i chromosomu Y](http://portalzdrowiadziecka.pl/wp-content/uploads/2015/12/Chromosomy.jpg)
Chromosomy mają wielką moc! Nie tylko czynią z nas mężczyznę lub kobietę, ale decydują o naszym przyszłym zdrowiu, kolorze skóry, rozmiarze biustu, o tym czy opalamy się ładnie i szybko, czy wręcz przeciwnie, czy mamy ręce artysty czy robotnika. Chromosom, to – naukowo rzecz ujmując – forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki. Nazwa pochodzi z greki, gdzie chroma oznacza kolor a soma – ciało. Człowiek ma 22 pary autosomów i 1 parę chromosomów płciowych: u kobiet złożoną z dwóch chromosomów X, u mężczyzny z chromosomu X i Y.Płeć genetyczna
Jeżeli z komórką jajową połączy się plemnik, który niesie materiał genetyczny z chromosomem X, to mamy do czynienia z zestawem chromosomów płciowych 46 XX – jest to dziewczynka. Jeżeli jest to plemnik z materiałem genetycznym Y, wtedy mamy chłopca i prawidłowy kariotyp 46 XY. To jest płeć genetyczna.
Płeć gonadalna
Następna w kolejności na etapie tworzenia czy różnicowania płci jest płeć gonadalna i hormonalna.
Dlaczego mówię o tym razem? Dlatego, że te dwie płcie są od siebie zależne.
Płeć gonadalna to jest właśnie ta płeć, która decyduje o tym, jakie są gonady płodu, i jaką te gonady podejmują aktywność hormonalną. Tak jak mówiłam, między 6. a 9. tygodniem życia płodowego powstają gonady męskie czyli jądra, a mniej więcej między 11. a 13. tygodniem życia płodu powstają gonady żeńskie czyli jajniki. Płeć gonadalna ustala się więc wtedy, kiedy mamy już gonady czyli mniej więcej między tym 6. a 13. tygodniem życia płodowego. Płeć gonadalna jest bezpośrednio związana z płcią hormonalną, dlatego że w zależności od tego, jakie gonady powstaną wewnątrz płodu, taką podejmują aktywność hormonalną – czyli mamy wtedy albo męskie hormony płciowe czyli androgeny, albo hormony żeńskie czyli estrogeny.
Płeć somatyczna
Następnym ważnym rodzajem płci będzie płeć somatyczna, czyli płeć tego, jak wygląda nasze ciało, jak wyglądają nasze narządy płciowe. Płeć somatyczna związana jest też z płcią genitalną. To są kolejne etapy, przy czym płeć somatyczna oczywiście tak naprawdę rozwija się aż do okresu dojrzewania, dlatego że to jak wyglądamy, budowa naszego ciała tak naprawdę ustala się dopiero w okresie dojrzewania.
Zobacz też:
Burza hormonalna i trądzik młodzieńczy
Człowiek ma kilka rodzajów płci-biologiczna, hormonalna, gonadalna. Płeć kształtuje się w życiu płodowym. Ponieważ wykształcane płci męskiej jest procesem bardziej skomplikowanym, toteż chłopcy częściej niż dziewczynki rodzą się z zaburzeniami płci. Skomplikowany mechanizm powstawania płci omawia dr n. med. Katarzyna Bajszczak
