Choroba Fabry’ego – obajwy, leczenie

dr hab. n. med. Stanisława Bazan-Socha – II Katedra chorób wewnętrznych UJ Collegium Medicum Kraków

Choroba Fabry’ego to choroba genetyczna z grupy chorób rzadkich

Pierwsze symptomy pojawiają się w wieku szkolnym – jeśli dziecko skarży się na uporczywy ból rąk i nóg, nie poci się podczas wysiłku to sygnał, że należy skonsultować się z lekarzem.

Choroba Fabry’ego należy do chorób rzadkich, a nawet ultrarzadkich. Występuje z częstotliwością 1 na 100 tys. osób w populacji. Jest to choroba uwarunkowana genetycznie i polega na zaburzeniu metabolizmu lipidów. Mówi się, że jest to metaboliczna choroba spichrzeniowa, należy do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Jej cechą charakterystyczną jest to, że dziedziczy się ją z chromosomem X. Oznacza to, że najbardziej klasyczna postać choroby i najbardziej nasilone objawy występują u mężczyzn, jednak pewne jej postacie mogą być obserwowane również u kobiet.

Niedobór enzymu alfa-galaktozydazy A

Choroba Fabry’ego jest związana z niedoborem enzymu alfa-galaktozydazy A, który uczestniczy w metabolizmie lipidów i jest w tym procesie niezbędny. Jeżeli brakuje tego enzymu, w komórkach odkładają się (spichrzają) patologiczne złogi lipidowe, które powodują uszkodzenie i destrukcję komórek, wtórny do tego naciek zapalny oraz włóknienie, czyli zmiany degeneracyjne narządu, które są już nieodwracalne. Chorobę diagnozuje się na podstawie występujących u pacjenta objawów. Trzeba je doskonale poznać, by móc stwierdzić, że ma się do czynienia z tą właśnie chorobą, ponieważ są to objawy dosyć niecharakterystyczne. Mogą wystąpić u dzieci w wieku szkolnym, a nawet już u 3-4-latków. Są to bardzo silne, piekące i kłujące bóle w rąk i nóg, które zwykle niepokoją rodziców i skłaniają do poszukiwania pomocy u lekarzy. Niemniej jednak, przy pierwszych objawach, u tak małych dzieci mało kto stwierdza, że to choroba Fabry’ego. Podejrzewa się raczej bóle wzrostowe lub reumatyczne.

Podwyższona temperatura i zaburzenia produkcji potu

Kolejnymi objawami, które towarzyszą piekącym bólom dłoni i stóp, są zaburzenia produkcji potu i związane z tym zaburzenia termoregulacyjne. Pod wpływem ciepła dzieci nie pocą się, źle tolerują wysokie temperatury. Nie chcą biegać, nie chcą być aktywne fizycznie w ciepłe czy upalne dni. Są to często pierwsze objawy, które mogą sugerować chorobę Fabry’ego. W tej chorobie bardzo charakterystyczne są tak zwane kryzy – rzuty nasilonych objawów, które mogą występować kilka godzin, ale także trwać nawet do kilku tygodni. Charakteryzują się bardzo silnymi bólami dłoni i stóp, oraz stanem podgorączkowym. Obserwuje się podwyższoną temperaturę, jednak nie jest to gorączka 39-40 stopni, tylko co najwyżej 38. Dodatkowo występuje ogólne osłabienie, bóle kostno-stawowe, dziecko czuje się zmęczone, rozbite. Typowe kryzy powinny nasuwać podejrzenie choroby Fabry’ego.

Angiokeratomy

W późniejszym okresie, u dzieci 10-12-letnich, pojawiają się charakterystyczne zmiany na skórze. Są to tak zwane angiokeratomy, czyli zmiany o charakterze naczyniaczków. Są niewielkie, 1-2 milimetrowe, uniesione ponad powierzchnię skóry, w kolorze czerwono-wiśniowym, szorstkie w dotyku. Atakują przede wszystkim okolice bioder i ud, czasami także – pępka. Angiokeratoma może również występować na błonie śluzowej jamy ustnej lub w spojówkach oczu. To są miejsca, które warto sprawdzić, jeżeli podejrzewamy chorobę Fabry’ego. Kolejne objawy dotyczą przewodu pokarmowego i, w zależności od pacjenta, mogą być bardzo nasilone lub nieznaczne. To przede wszystkim uczucie pełności po posiłkach, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki. Jeżeli objawy te są bardzo nasilone, mogą w istotny sposób upośledzać wzrost dziecka, przyrost wagi i niewątpliwie wymagają dalszych badań diagnostycznych. W połączeniu z bólem i zmianami skórnymi, objawy związane z układem pokarmowym także powinny nasuwać podejrzenie choroby Fabry’ego.

Białkomocz i mikroalbuminuria

Dolegliwości, które pojawiają się później, około 20 roku życia, świadczą o tym, że choroba Fabry’ego zaatakowała nerki, serce czy układ nerwowy. Jest to już wyraźny sygnał, że w organizmie dzieje się coś złego. W przypadku nerek, pierwszym objawem jest białkomocz (obecność białka w moczu). Może on być nieduży – mikroalbuminuria, czyli niewielkiej wartości utrata białka. Może również pojawiać się trudność z zagęszczaniem moczu. Z czasem, u 30-40-letnich osób dochodzi do niewydolności nerek i wysokiego białkomoczu. Jest to stan, kiedy niewiele możemy zrobić, ponieważ doszło już do zniszczenia i zwłóknienia narządów. Dlatego tak istotne jest, aby rozpoznanie choroby postawić stosunkowo wcześnie i pomyśleć o terapii dla tych pacjentów.

Enzymatyczna terapia zastępcza

Niestety w tej chwili Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym leczenie choroby Fabry’ego nie jest refundowane.  Jest to choroba uwarunkowana genetycznie, wynikająca z niedoboru enzymu alfa- galaktozydazy A, więc jedynym sposobem na to, by przywrócić naturalne funkcjonowanie organizmu jest enzymatyczna terapia zastępcza, czyli podawanie tego enzymu z zewnątrz, najczęściej dożylnie. Istnieje również możliwość podawania leków doustnych, które stabilizują enzym.

Warto dodać, że aby skutecznie powstrzymać rozwój choroby trzeba rozpocząć enzymatyczną terapię zastępczą jak najwcześniej, najlepiej już przy pierwszych objawach.