Katarzyna Ferdyn – Dyrektor ds Biobankowania, MNM Diagnostics
MNM Diagnostics
Polskie Centrum BioBankowania
Krew pępowinowa – źródło komórek macierzystych
Komórki macierzyste pochodzące z krwi pępowinowej mogą być przeszczepiane w celu odbudowania układu krwiotwórczego i odpornościowego. Mają dużą zdolność namnażania się po przeszczepieniu i są skuteczniejsze niż komórki macierzyste pobrane od dawców dorosłych, np. ze szpiku.
Krew pępowinowa jest źródłem komórek macierzystych. Decyzję o jej pobraniu najlepiej świadomie podjąć jeszcze przed porodem. Mama, która nie zdecyduje się na to wcześniej powinna taką informację otrzymać w szpitalu. Jeśli będzie miała wątpliwości może zadać pytania pielęgniarce lub położnej. Może też skontaktować się z bankiem krwi pępowinowej, z którego usług zdecyduje się skorzystać. Niezmiernie istotne jest, żeby rodzice, którzy podejmą decyzję o pobraniu krwi pępowinowej wiedzieli w jakim celu to robią.
Krew pępowinowa zawiera komórki macierzyste, które mogą być wykorzystane do leczenia chorób o podłożu immunologicznym. Pobiera się ją podczas porodu i przechowuje w specjalnie do tego przeznaczonych bankach krwi.
Krew pępowinowa – do czego służy?
Komórki macierzyste zawarte w krwi pępowinowej stosowane są przeważnie w leczeniu chorób immunologicznych. Lista tych chorób znajduje się na stronach internetowych banków krwi, które zajmują się przechowywaniem materiału biologicznego. Zalecam zapoznanie się z opisami przypadków przeszczepień komórek macierzystych na stronie Polskiego Banku Komórek Macierzystych. Należy pamiętać, że krew pępowinową można pobrać tylko raz w życiu dziecka, tylko podczas porodu.
Jeżeli dziecko zachoruje i będzie potrzebowało swojego materiału biologicznego, przed przeszczepieniem komórek macierzystych wykonuje się badanie zgodności tkankowej, tzw. zgodności HLA. Dlaczego to jest tak istotne? Dlatego, że krew pobrana przy porodzie dziecka, np. Marysi, będzie dla tego dziecka pasować w 100%, w zakresie HLA. Natomiast dla brata Marysi – już w 50% procentach, dla jej rodziców – w 25%. A dla cioci czy wujka wcale nie będzie pasować. Zatem ogromne znaczenie ma to, żeby świadomie pomyśleć, czy chcemy zabezpieczyć swoje dziecko. Jest to bowiem swego rodzaju polisa.
Jeżeli nie mamy wskazań genetycznych, że dziecko zachoruje, to podejmując decyzję o pobraniu i przechowywaniu krwi pępowinowej myślimy o tym, jak o polisie. Nie o tym, co złego może się przydarzyć. Po prostu świadomie podejmujemy tę decyzję, wierzymy, że nasze dziecko nigdy nie zachoruje na tego typu choroby, ale przechowujemy ten materiał biologiczny na wszelki wypadek, z nadzieją, że nigdy nie trzeba będzie go użyć.
Komórki mezenchymalne
Innym materiałem biologicznym są komórki mezenchymalne pobierane z tak zwanej pępowiny. “Pępowina” mówimy potocznie, fachowo nazywa się to Galareta Whortona (substancja znajdująca się w sznurze pępowinowym). Są to tzw. komórki regeneracyjne, które pełnią inną funkcję i wykorzystywane są w leczeniu innych chorób. Nie ma tutaj potrzeby zgodności tkankowej.
Jak długo należy przechowywać krew pępowinową czy komórki mezenchymalne? Odpowiedź na to pytanie zależy od rodziców. Od tego, czy chcą “wykupić polisę” na rok, do 18 roku życia czy do końca życia dziecka. Umowy dotyczące przechowywania materiału biologicznego są tak skonstruowane, że po ukończeniu 18 roku życia, to dziecko przejmuje obowiązek zarządzania tym materiałem. Przy czym musi spełniać warunek wypłacalności finansowej.
Krew pępowinowa – jak długo należy ją przechowywać?
Postęp w medycynie i biotechnologii tak naprawdę widoczny jest teraz nie z roku na rok, ale z miesiąca na miesiąc, a ostatnio mam wrażenie, że nawet z tygodnia na tydzień. Dziś wiemy jakie zastosowania ma krew pępowinowa i kiedy można ją wykorzystać. To samo dotyczy komórek mezenchymalnych. Ale co będzie jutro? Trudno powiedzieć. Dlatego błędne jest myślenie typu – “okej ja tych komórek mam tyle, że wystarczy do przeszczepienia osobie o wadze 50 kg, a moje dziecko waży już 64 kg, wiec nie warto ich dłużej przechowywać.
Po pierwsze – możliwe są przeszczepy mieszane, przede wszystkim z wykorzystaniem komórek ze szpiku, lub przy użyciu aferezy (czyli zabiegu usunięcia z krwi określonego składnika). Po drugie – nie wiadomo, co będzie możliwe za chwilę. Czy rzeczywiście ten materiał, który przechowujemy nie wystarczy dla osoby o wadze np. 80 kg? A może będzie miał jeszcze dodatkowe zastosowanie w leczeniu innych chorób?
Krew pępowinowa – jak się ją przechowuje?
Komórki są zahibernowane i przechowywane w oparach ciekłego azotu w specjalnie do tego przeznaczonych zbiornikach, w tak zwanym krwioprotektancie, który chroni każdą komórkę z osobna. Nie ma limitu czasu przechowywania takich komórek. Oczywiście co jakiś czas bada się, czy takie komórki nie tracą swoich właściwości. Dziś wiemy, że krew pępowinową możemy przechowywać ponad 30 lat bez żadnego uszczerbku na jakości tego materiału biologicznego. Mija rok po roku i de facto w wynikach przeprowadzonych badań jakości (walidacji) przechowywanych komórek nic się nie zmienia.
Zachęcam do czytania na ten temat, do zadawania pytań, ponieważ tylko wiedza może pomóc podjąć świadomą decyzję.
Co to jest krew pępowinowa? Do czego może się przydać? Czy warto ją pobrać? Na te oraz inne pytania odpowiada Katarzyna Ferdyn - Dyrektor ds Biobankowania z MNM Diagnostics.
