Mutyzm wybiórczy – czym się charakteryzuje?

mgr Katarzyna Grąbczewska-Różycka

Psycholog, pedagog, logopeda. Pracuje w Poradni Terapii Mutyzmu „Mówię”, gdzie pomoc mogą znaleźć dzieci i rodzice, zmagający się z mutyzmem wybiórczym. Doświadczenie w pracy zdobywa podczas zajęć indywidualnych oraz grupowych z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Zajmuje się także szerzeniem wiedzy na temat mutyzmu wybiórczego poprzez współprowadzenie szkoleń, redagowanie portalu www.mutyzmportal.pl oraz publikowanie materiałów poświęconych mutyzmowi wybiórczemu, w tym książki „Mutyzm wybiórczy. Strategie pomocy dziecku i rodzinie”.

Poradnia Terapii Mutyzmu “Mówię”

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie o podłożu lękowym

„W domu rozgadane, a w przedszkolu nie powie ani słowa”. Złośliwe, uparte, zbuntowane? Dlaczego dziecko z mutyzmem wybiórczym milczy w niektórych sytuacjach? Mutyzm wybiórczy (selektywny) to zaburzenie wieku dziecięcego o podłożu lękowym. Jego specyfika polega na niemożności mówienia w niektórych sytuacjach społecznych mimo, że w innych sytuacjach dziecko jest w stanie mówić w sposób adekwatny do swojego wieku.

Częściej dziewczynki niż chłopcy

Mutyzm wybiórczy dotyka 7 dzieci na 1000[1], jednak wartość ta może być zaniżona, ponieważ wciąż jest to problem mało znany. Często zdarza się, że trudności ujawniane przez dziecko są zbyt rzadko identyfikowane jako zaburzenie, np. z powodu bagatelizowania milczenia lub trudności z rozpoznaniem objawów, ujawniających się tylko w niektórych okolicznościach (np. w szkole). Mutyzm selektywny dotyczy częściej dziewczynek niż chłopców, w proporcji od 1,5 : 1 do 2,1 : 1[2].

Mutyzm wybiórczy częściej dotyka dziewczynki niż chłopców.

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie o podłożu lękowym. Dzieci dotknięte tym zaburzeniem mogą mieć problemy z nawiązywaniem kontaktu z rówieśnikami.

Lęk społeczny

Obecnie uznaje się, że dziecko rodzi się z predyspozycjami lękowymi, wynikającymi z podatności układu nerwowego. Stają się one bardziej zauważalne dopiero wtedy, kiedy dziecko ma kilka lat, przy okazji jakichś ważnych wydarzeń w jego życiu, np. pójścia do przedszkola[3]. Wówczas napięcie i lęk stają się tak intensywne, że dziecko nie jest w stanie wydobyć z siebie głosu. Podatność dzieci z mutyzmem wybiórczym na inne zaburzenia lękowe jest większa. Są one bardziej narażone na lęk społeczny[4], przez co mogą także doświadczać trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych. Zazwyczaj są nieśmiałe i wycofane, jednak bardzo pragną uczestniczyć w życiu grupy, mieć kolegów i koleżanki,  razem z nimi spędzać czas. Dzieci z mutyzmem wybiórczym są w stanie tworzyć i utrzymywać relacje z małymi, wybranymi grupami przyjaciół, którym ufają i którzy dają im poczucie bezpieczeństwa, czyli to, co jest przede wszystkim potrzebne, by zacząć mówić.

Nie tylko milczenie

Dzieci, które milczą z powodu lęku opisują swoje odczucia w taki sposób: „Mam kłody w gardle”, „Mam tak spiętą szyję, że nic nie mogę powiedzieć, choć bardzo chcę”, „Czasami w szkole bardzo mocno wstydzę się odezwać”. Mutyzm wybiórczy to nie tylko milczenie spowodowane lękiem. Dzieci z tym zaburzeniem mogą mieć także trudności w innych sferach, takich jak:

  • jedzenie w towarzystwie innych osób
  • korzystanie z toalety poza bezpiecznym miejscem, np. własnym domem
  • nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami
  • trudności w zakresie integracji sensorycznej (SI)

Niejednokrotnie właśnie te objawy dają dorosłym sygnał, że dziecko zmaga się z trudnościami, które nie pozwalają mu swobodnie funkcjonować. Dopiero po wnikliwej obserwacji dziecka, okazuje się, że nikt w przedszkolu/szkole nigdy nie słyszał jego głosu.

 Zamaskowane objawy

Na tle grupy dzieci z mutyzmem selektywnym może wyróżniać obojętny, a nawet smutny wyraz twarzy. Sztywna i zgarbiona postawa sprawia, że mowa ciała wydaje się być niezgrabna i mało swobodna, szczególnie w sytuacjach społecznych. Niekiedy dzieci te spuszczają głowę i zakrywają twarz włosami, aby uniknąć kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Jednak nie zawsze tak jest. Dziecko z mutyzmem wybiórczym może być także trudno zauważalne w grupie. Często bowiem niemówienie to jedyny objaw zaburzenia, zamaskowany tym, że dziecko komunikuje się z innymi bez słów, np. poprzez gesty, bogatą mimikę, szeptanie na ucho, rysowanie oraz tym, że jest bardzo dobrym i posłusznym uczniem, wykonuje wszystkie polecenia, nie sprawia trudności wychowawczych. Innymi słowy – niknie w tłumie.

Mutyzm wybiórczy najczęściej dotyka przedszkolaki.

Zdarza się, że dzieci z mutyzmem wybiórczym są ciche i grzeczne w szkole, natomiast w domu stają się nieznośne, ciągle się buntują.

Ciche w szkole, zbuntowane w domu

W środowisku zapewniającym poczucie bezpieczeństwa dzieci z mutyzmem wybiórczym zachowują się tak samo, jak ich rówieśnicy. Jednakże potrafią być uparte, władcze i dominujące. Ich zmienny nastrój i nieposłuszne zachowanie może wynikać z frustracji, złości oraz bezsilności, narastających podczas całodniowego pobytu w szkole, gdy dziecko nie mogło nic powiedzieć i tkwiło w silnym napięciu. Często rodzice mają wrażenie, jakby wychowywali dwoje różnych dzieci: ciche i wycofane – w szkole, a zbuntowane i dominujące – w domu.

Przedszkolaki i nastolatki

Mutyzm wybiórczy może mieć wiele twarzy. Ważne, by pamiętać jak duże piętno może odcisnąć na rozwoju dziecka, szczególnie, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryty. Choć zaburzenie to kojarzone jest zwykle przedszkolakami, to zdarza się, że cierpią na nie dzieci na każdym etapie edukacji, również nastolatki, którym nie udzielono pomocy w dzieciństwie. Ich postępy w procesie terapeutycznym są wolniejsze niż w przypadku młodszych dzieci, ponieważ wzorce funkcjonowania jako osoby mutystycznej są bardziej utrwalone i nakładają się na trudności wynikające z okresu dojrzewania. Niemniej jednak, przy dostatecznym zaangażowaniu, są w stanie przezwyciężyć mutyzm wybiórczy i stworzyć nowe, lepsze perspektywy na dalsze życie.

[1] Bergman, R. L., Piacentini, J., McCracken, J. T. (2002). Prevalence and description of selective mutism in a school-based sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 41, 938−946.

[2] Kristensen, H. (2002). Non-specific markers of neurodevelopmental disorder/delay in selective mutism: A case–control study. European Child & Adolescent Psychiatry, 11, 71−78.

[3] Black, B., Uhde, T. W. (1995). Psychiatric characteristics of children with selective mutism: A pilot study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34, 847−856.

[4] Black, B., Uhde, T. W. (1995). Psychiatric characteristics of children with selective mutism: A pilot study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34, 847−856.

 

 

 

Summary
Mutyzm wybiórczy - czym się charakteryzuje?
Article Name
Mutyzm wybiórczy - czym się charakteryzuje?
Description
Mutyzm wybiórczy dotyka siedmioro dzieci na tysiąc. O objawach tego zaburzenia oraz problemach, które mają dzieci z mutyzmem wybiórczym, mówi mgr Katarzyna Grąbczewska-Różycka, psycholog, pedagog, logopeda z Poradni Terapii Mutyzmu „Mówię".
Author
Publisher Name
Portal Zdrowia Dziecka
Publisher Logo

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *