Przyczyny autyzmu

Prof. Remigiusz Kijak –  pedagog specjalny, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Rzeszowski

niepelnosprawnoscirehabilitacja.com

Przyczyny autyzmu nie są do końca poznane

Po wielu latach od odkrycia autyzmu tak naprawdę nadal nie wiemy, jakie są przyczyny tego zaburzenia. Obecnie dominują różne hipotezy o jego neurobiologicznym podłożu, związane na przykład z zaburzeniami funkcji układu nerwowego.

Ten kierunek badań okazał się nie do końca trafiony. Badacze, którzy zajmowali się zaburzeniami w zakresie neurologicznym nie dokonali jakichś spektakularnych odkryć. Dużo ciekawsze stają się przesłanki i badania, mówiące o uwarunkowaniach genetycznych, związane również z poszukiwaniem genu odpowiedzialnego za tego typu zaburzenia rozwojowe. Ta droga poszukiwań naukowych badających przyczyny autyzmu jest przyszłościowa.

Są jeszcze inne koncepcje. Na przykład czynniki prenatalne lub postnatalne, związane z porodem lub jakimiś nieprawidłowościami porodowymi albo okołoporodowymi. Gdybyśmy znali przyczynę, to moglibyśmy powiedzieć, że właściwie wszystkie osoby dotknięte zaburzeniami autystycznymi miały jakieś trudności okołoporodowe. Jest to jednak nieprawda, ponieważ u wielu osób, które nie doświadczyły żadnych tego typu trudności, odkrywa się te zaburzenia. Podobnie jest z teoriami czy hipotezami neurologicznymi. Tak więc najbardziej obiecujące, jeśli chodzi o wyjaśnienie przyczyn autyzmu, są badania genetyczne.

Przyczyny autyzmu a zaniedbania wychowawcze

Są też teorie, które należy jednoznacznie odrzucić. Na przykład teoria społeczna, mówiąca o tym, że autyzm pojawia się w wyniku pewnych postaw rodzicielskich, szczególnych uwarunkowań społecznych czy zaniedbań wychowawczych. Nie ma absolutnie żadnych danych empirycznych, które mogłyby taką koncepcję potwierdzać. Pewne traumy, nieprawidłowości mogą raczej powodować inne zaburzenia, ale nie autyzm. Dlatego tę teorię należy zdecydowanie odrzucić.

Trudno też przychylić się do koncepcji, która mówi, że autyzm jest zaburzeniem o podłożu organicznym, czyli że inne choroby są odpowiedzialne za autyzm. Twierdzono na przykład, że jeżeli u pacjenta występuje padaczka lub upośledzenie umysłowe, to na pewno pojawi się autyzm. Oczywiście jest to nieprawda. Wiele osób z niepełnosprawnością intelektualną nie ma autyzmu, i wiele osób z autyzmem ma niepełnosprawność intelektualną. Trudno więc mówić, że jest to w jakikolwiek sposób ze sobą powiązane. Nie znaleziono też żadnego specyficznego dla autyzmu uszkodzenia organicznego. Szukano zmian właśnie w korze mózgu, móżdżku i pniu mózgu, ale te badania też nie zostały w żaden sposób potwierdzone.

Przyczyny autyzmu – biologiczne, immunologiczne

Warto też powiedzieć, że obecnie funkcjonuje taka wieloczynnikowa koncepcja, etiologia autyzmu, która skłania się ku temu, by szukać biologicznych, genetycznych przyczyn autyzmu. Ten kierunek badań może przynieść pozytywne rezultaty.

Odrzucono również koncepcje, mówiące o infekcyjnym czy wirusowym podłożu zaburzeń autystycznych. Czyli, jeśli kobieta w ciąży przeszła jakąś infekcję wirusową, to mogło być powodem autyzmu u dziecka. Te badania też zostały odrzucone.

Koncepcje immunologiczne, wskazujące na takie przyczyny autyzmu jak alergia, nietolerancje pokarmowe czy powikłania poszczepienne, zostały całkowicie odrzucone. Nie ma absolutnie żadnych empirycznych przesłanek, że szczepionki w jakikolwiek sposób mogą wpływać na autyzm. Jeżeli nawet następowała taka korelacja, był to zbieg okoliczności. Może nie jest to pocieszające dla tych rodziców, którzy wierzą, że autyzm u dziecka wystąpił właśnie w wyniku szczepienia. Jednak badania pokazują, że gdyby nie epizod szczepionkowy, to autyzm też najprawdopodobniej by się rozwinął.