dr Jan Karol Wolski – specjalista androlog urolog, Klinika Leczenia Niepłodności NOVUM
Spodziectwo jest jedną z najczęściej występujących wad rozwojowych układu moczowo-płciowego u chłopców
Wada polega na tym, że ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się w nieprawidłowym położeniu na brzusznej powierzchni prącia.
Co to jest spodziectwo
Spodziectwem nazywamy taki stan anatomiczny, w którym ujście zewnętrzne cewki moczowej uchodzi na spodniej, czyli na brzusznej części trzonu prącia. W normalnych przypadkach ujście jest na szczycie struktury, którą nazywamy żołędziem. Zaburzenia rozwojowe powodują, że ta cewka obrazowo nie dochodzi do szczytu prącia czyli jej rozwój kończy się albo u podstawy prącia, w kącie prąciowo–mosznowym, lub gdzieś na odcinku żołędziowym, ale nie na jego szczycie.
Konsekwencje spodziectwa
Przede wszystkim są to zaburzenia oddawania moczu.
Normalnie prącie jest tak skonstruowane, że strumień moczu jest skierowany od siebie na wprost. W przypadku spodziectwa strumień moczu kierowany jest pod prącie. Innymi słowy, obrazowo można powiedzieć, że człowiek z taką wadą kieruje strumień moczu na siebie.
Czy ważne jest, w którym miejscu prącia znajduje się cewka moczowa?
W pewnym momencie rozwoju psychoseksualnego chłopców występuje zbiorowe siusianie. Nie jest to spowodowane jakimś seksualizmem, ale jest to budowanie swojej pozycji w grupie, hierarchii. Jest to atawizm wynikający jeszcze z naszego rozwoju filogenetycznego, czyli 3 milionów lat ewolucji.
Sprawne oddawanie moczu, prącie, którego ujście cewki znajduje się na szczycie, czy szerokość strumienia moczu determinuje pewną pozycję w grupie, czy tego chcemy czy nie. Kiedy ujście cewki jest na brzusznej stronie prącia, od spodu – stąd polska nazwa spodziectwo – to oddawanie moczu ze względów higienicznych jest możliwe tylko w pozycji siedzącej, kucznej. To determinuje pozycję chłopczyka w grupie.
Rodzaje spodziectwa
Większość przypadków w obrębie tej wady związana jest z obecnością ujścia w dystalnym odcinku, czyli na końcu prącia. Najczęściej ujście cewki moczowej jest właśnie na odcinku żołędziowym. Głębsze lokalizacje ujścia cewki, te bardziej dogłowowe – sprawiają więcej kłopotów przy codziennym korzystaniu. Mogą także być związane z innymi wadami rozwojowymi układu moczowo-płciowego. Inne zaburzenia mogą umiejscawiać się w grupie różnicowania gonad płci, jest to więc cała grupa pacjentów, którą określamy mianem dzieci obojnaczych czy interseksu.
Każda wada, którą określa się mianem spodziectwa musi być zweryfikowana przez specjalistę i musi zapaść decyzja czy jest to izolowana wada, czy też fragment większej całości.
W tym drugim przypadku rozpoczyna się diagnostyka, która umożliwia wystawienie finalnego rozpoznania z czym mamy do czynienia. Przy tej wadzie bardzo ważne jest stwierdzenie czy ujście cewki jest odpowiedniej szerokości, ponieważ często przy jej przemieszczeniu w obrębie prącia czy też kąta mosznowo-prąciowego jej ujście może być zwężone. Zwężenie ujścia jest klasyczną przeszkodą podpęcherzową. Pęcherz z trudnością się opróżnia, ponieważ musi pokonać przeszkodę – prowadzi to do zaburzeń w zakresie mięśnia wypieracza pęcherza i w konsekwencji do jego przerostu, aż do niewydolności. Może to skutkować zastaniem moczu w pęcherzu, a także w górnych drogach moczowych. To z kolei może prowadzić do infekcji i do uszkodzeń narządowych. Przedstawiłem tu czarny scenariusz, ale miałem już takich pacjentów, którzy posiadając taką przeszkodę podpęcherzową musieli być poddani przeszczepowi nerek.
Leczenie spodziectwa
W przypadku zdiagnozowania spodziectwa należy ustalić z rodzicami, w którym okresie życia warto poprawić to chirurgicznie.
Spodziectwo wymaga interwencji chirurgicznej, ale metody usuwania go są sprawdzone i skuteczne.
Sposoby korygowania tej wady są znane od dawna i ich skuteczność, zarówno jeśli chodzi o wynik estetyczny jak i drożność kanałów, jest wysoka.
W ostatnich latach powstał ruch, który związany jest z pewnymi wartościami społecznymi, z pewną wolnością jednostki do decydowania o sobie. Okazało się, że również wśród pacjentów ze spodziectwem powstał ruch, który neguje konieczność korekty tej wady. Ten ruch wnosi postulaty, aby decyzje o korygowaniu wady spodziectwa pozostawiać już pacjentom w okresie, gdy osiągną stopień zrozumienia oraz wtedy, gdy wytworzy się u nich konkretna potrzeba korekty tej wady. Jedynym warunkiem w takiej sytuacji jest, jak powiedziałem wcześniej, ustalenie drożności dróg moczowych, szerokości ujścia cewki moczowej. Niezależnie od postawy rodziców czy postawy pacjenta musimy tę cechę określić i, w przypadku zwężenia ujścia cewki moczowej, skorygować.
Jeśli spodziectwo jest tylko częścią większej wady, związanej z zaburzeniem zróżnicowania gonad płci, musimy stwierdzić czy obecność innych elementów tej wady nie zagraża życiu bądź zdrowiu.
W tych wadach mamy też do czynienia z sytuacją nieprawidłowych gonad, które mogą ulegać przemianom nowotworowym już w dzieciństwie. Spodziectwo jest najczęstszą wadą jeśli chodzi o zaburzenia męskich narządów płciowych. Na szczęście najczęściej dotyczy końcowego odcinka prącia. Wada ta nie musi być korygowana jeśli nie dotyczy zwężenia ujścia cewki moczowej, jednak na pewno musi być dokładnie zanalizowana, jeśli ujście cewki moczowej jest skierowane w stronę ciała czy do środka. Ten syndrom jest tylko częścią zespołu wad, które są związane z zaburzeniami różnicowania gonad płci. Mimo trendu wolnego wyboru odnośnie tego, co pacjent chce zrobić ze swoim ciałem, musimy być jako lekarze stanowczy i starać się zdiagnozować ten problem do końca.
Zobacz też:
Wnętrostwo – patologia ułożenia jądra
Ustalanie płci dziecka – procedury
