dr Aneta Górska-Kot – ordynator Oddziału Pediatrii Szpitala Dziecięcego, przy ul. Niekłańskiej w Warszawie
antetakot@op.pl, tel. 603 587 073
od Redakcji:
Szczepienia w Polsce
W środę, 03.10.2018 w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy znoszącej obowiązek szczepień, przygotowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach Stop NOP. Projekt jest nowelizacją ustawy z 05.12.2008 roku o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, na mocy której, zgodnie z art. 5, szczepienia w Polsce są obowiązkowe. Należą do nich szczepienia przeciwko: gruźlicy, WZW B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, HIB, odrze, różyczce, śwince i pneumokokom.
Główne postulaty twórców projektu zmiany ustawy:
- zniesienie obowiązku szczepień; o zaszczepieniu dziecka decyduje rodzic lub opiekun; szczepienia miałyby być obowiązkowe jedynie w sytuacji epidemii lub zagrożenia epidemią
- wprowadzenie obowiązku przeprowadzenia przez lekarza szczegółowego wywiadu przed szczepieniem, aby wykluczyć ewentualne przeciwwskazania, a także po szczepieniu, oraz przekazanie rodzicom/opiekunom informacji na piśmie o ryzyku związanym ze szczepieniami
- wprowadzenie możliwości zgłaszania przez rodziców niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) bezpośrednio do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (obecnie robią to lekarze). Ma to zwiększyć wiarygodność rejestru NOP
- wprowadzenie obowiązku informowania o szczepionkach, które zostały wyprodukowane z wykorzystaniem komórek ludzkich
- utworzenie funduszu odszkodowań dla osób, które doznały trwałego uszczerbku na zdrowiu na skutek NOP i powikłań poszczepiennych; fundusz miałby być finansowany m.in. przez producentów szczepionek
- opracowanie nowego systemu identyfikacji i leczenia NOP
- zwiększenie transparentności Programu Szczepień Ochronnych. W tym celu program ten, na dany rok, ma być ustalany przez ministra zdrowia, a nie Głównego Inspektora Sanitarnego, oraz wprowadzany w formie rozporządzenia, a nie w formie komunikatu. Taka zmiana, wg twórców projektu, pozwoli uczestniczyć w tworzeniu Programu Szczepień Ochronnych również organizacjom społecznym, w drodze konsultacji publicznych
Sytuacja w innych krajach
W krajach Unii Europejskiej nie ma powszechnego obowiązku szczepień – każde państwo ma własne regulacje. Szczepienia są obowiązkowe m.in. we Francji, Grecji, Słowenii, Serbii, na Węgrzech, Słowacji, we Włoszech. Obowiązku szczepień nie ma m.in. w Belgii, Szwecji, Finlandii, Danii, Norwegii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Czechach, Austrii. Nie znaczy to jednak, że zaszczepionych dzieci jest tam mniej. Istnieją bowiem kompleksowe programy szczepień (np. w Finlandii i Norwegii), przeprowadza się szeroko zakrojone akcje edukacyjne oraz informacyjne na temat szczepień, wymaga się zaszczepienia dzieci przed przyjęciem do przedszkola (Czechy). Obowiązku szczepień nie ma też w Rumunii, ale tam drastycznie spadła liczba zaszczepionych osób i pojawiła się ostatnio epidemia odry. W USA i Kanadzie szczepienia są również dobrowolne, ale dzieci niezaszczepione nie są przyjmowane do publicznych szkół, przedszkoli i żłóbków.
Niestety w ostatnich latach w Europie znacznie wzrosła liczba zachorowań na odrę, różyczkę i krztusiec, odnotowano przypadki błonicy. Jest też coraz więcej rodziców, którzy nie zgadzają się na szczepienia swoich dzieci. Jeżeli liczba nieszczepionych dzieci będzie się powiększać, cała populacja będzie stopniowo tracić odporność i powrócą epidemie.
Szczepienia uchroniły ludzkość przed wieloma epidemiami
Historia szczepień ma już ponad 200 lat. Pierwszą szczepionkę stworzył pod koniec XVIII Ludwik Pasteur. Od tamtego czasu stwierdzono, że szczepienia są dobrodziejstwem ludzkości, dzięki nim wielokrotnie przetrwaliśmy epidemie.
Z tego właśnie powodu, we wszystkich państwach na świecie, również w tych mniej rozwiniętych, jak państwa afrykańskie, istnieje dokument, tzw. kalendarz szczepień, sygnowany przez rząd danego kraju. Zawiera on szczepienia refundowane z budżetu państwa.
Szczepienia są dobrodziejstwem ludzkości. Zapobiegają chorobom i znacznie zmniejszają ryzyko powikłań.
Choroby groźne i choroby rzadkie
Aby dana choroba mogła się znaleźć na liście szczepień, przede wszystkim musi istnieć przeciwko niej szczepionka. Brzmi to zaskakująco, ale istnieje wiele groźnych chorób, na które chcielibyśmy mieć szczepionki, ale ich wciąż nie mamy. W kalendarz szczepień wpisane są choroby, których przebieg może skończyć się zgonem lub niesie ze sobą możliwość groźnych powikłań. Są na tej liście również choroby rzadkie, z którymi najprawdopodobniej już się nie zetkniemy. Jednak historia uczy nas, że dzięki takim szczepieniom niektóre choroby zostały całkowicie wyeliminowane. Należy do nich na przykład ospa prawdziwa, która już nie istnieje i nie trzeba się przeciwko niej szczepić. Podobnym przypadkiem jest polio. Wprawdzie wciąż szczepimy dzieci na polio, ale w Polsce od wielu lat nie było żadnego przypadku tej choroby, a prawdopodobieństwo, że jakiekolwiek dziecko spotka chorego na polio jest niewielkie.
Celem takiego postępowania jest ochrona całej populacji oraz wyeliminowanie choroby na świecie, dlatego na razie jeszcze wszyscy muszą być szczepieni.
Szczepienia zmniejszają ryzyko powikłań
Na liście szczepień są też choroby wciąż nam zagrażające, przeciwko którym szczepionki dopiero niedawno zostały wprowadzone na rynek. Zaszczepienie się przeciwko takiej chorobie skutkuje tym, że nie zachorujemy, albo przebieg choroby będzie znacznie lżejszy. Szczepienia chronią też przed powikłaniami. Czy szczepienie daje 100% pewności, że nie zachorujemy? Nie zawsze, dużo zależy od samej choroby i szczepionki. Na pewno daje pewność łagodniejszego przebiegu i zmniejsza ryzyko powikłań. W związku z tym, że podróżowanie po całym świecie stało się dla ludzi możliwe, docieramy w coraz odleglejsze miejsca, np. w Afryce czy Azji, gdzie możemy natknąć się na choroby u nas niespotykane, np. właśnie polio.
Dwa lata temu na Ukrainie, efektem nieszczepienia było powstanie ogniska epidemiologicznego polio. Kiedy jedna osoba zachorowała, wirus mógł się łatwo rozprzestrzeniać. Ostatecznie udało się chorobę opanować i nie doszło do epidemii. Jest to dobre przypomnienie, że powinniśmy się szczepić, nawet jeśli wydaje nam się, że ryzyko zachorowania na daną chorobę jest bardzo niskie.
Jakość i bezpieczeństwo szczepionek
Z powodu powszechności szczepień – szczepimy przecież całe populacje, a inne leki bierzemy tylko wtedy, kiedy ich potrzebujemy – bezpieczeństwo szczepionek jest szczególnie ważne. Ze względu na to, że celem jest zaszczepienie jak najszerszej populacji dzieci, niezmiernie istotna jest jakość szczepionek. W procesie ich produkcji ponad 80% czasu poświęca się na sprawdzenie bezpieczeństwa i jest to kluczowe zadanie w trzech fazach produkcji. Firmy farmaceutyczne dbają o to, aby wszelkie odczyny poszczepienne były dokładnie udokumentowane oraz wyliczone i jasno opisane na ulotce, wraz z częstotliwością występowania np. u 1 na 1000 osób, lub bardzo rzadko.
