dr Marzanna Reśko-Zachara – pediatra, neonatolog
Odruchy bezwarunkowe noworodka
Wczesne odruchy bezwarunkowe to są tak zwane pierwotne odruchy noworodka, które, mówiąc prosto, służą jego obronie
Pierwotne odruchy obronne
Odruch Moro polega na tym, że dzieciątko położone na pieluszce, kiedy się pieluszkę pociągnie rozrzuca rączki, a potem łapie – możemy sobie wyobrazić, że je rozrzuca, a potem łapie mamę, czyli jest to odruch obronny.
Odruch Babińskiego jest wtedy, kiedy drażnimy stópkę i duży paluszek u stopy podnosi się ku ciału, i to też jest odruch obronny.
Odruch stąpania – to nie jest absolutnie przygotowanie dziecka, noworodka do chodzenia, tylko drażnienie grzbietu stopy powoduje to, że dziecko kroczy. To też jest odruch obronny na wszelki wypadek – gdyby coś się działo to dziecko próbuje zbliżać się do mamy.
Wszystkie te odruchy pierwotne są odruchami obronnymi i powinny one zaniknąć do 3.-6. miesiąca życia. To są odruchy, które wynikają z niedojrzałości układu nerwowego, układ nerwowy robi wszystko, żeby się bronić, uciekać. Natomiast później te odruchy pierwotne zanikają, a układ nerwowy dojrzewając przygotowuje się do poszczególnych kroków milowych u dziecka.
Józef Julian Babiński, francuski lekarz polskiego pochodzenia, to autor przełomowych prac o fizjologii układu nerwowego oraz neuropatologii. Z kolei Ernst Moro, austriacki pediatra, nie tylko opisał odruch nazwany jego imieniem, ale dał światu pierwszy kompletny wykład o korzyściach karmienia piersią.
Jeśli odruchy noworodka nie zanikną dziecko nie będzie chodzić
Jeśli te odruchy nie znikną, utrudniają one prawidłowe powstawanie odruchów już takich dojrzałych kroków milowych w rozwoju, jak na przykład osiąganie dotykiem środkowej linii ciała. Jeśli mamy odruch Moro, to ta linia nigdy nie zostanie osiągnięta. Dziecko w pewnym momencie, około 3. miesiąca życia powinno już rączkami dążyć do tego – będzie to też związane na przykład z łapaniem zabawek, dziecko będzie próbowało dotknąć czy zbliżyć się do swojej linii środkowej ciała.
Odruchy a nauka chodzenia
Chodzenie, gdzieś około 10.-11. miesiąca życia – gdyby odruch pierwotny stąpania pozostał, to dziecko nie będzie umiało postawić stópki na paluszkach, a potem na pięcie. Wszystkie odruchy pierwotne muszą zaniknąć po to, żeby w ogóle umożliwić rozwijanie się tych prawidłowych ruchów i odruchów. Patrząc na noworodka, a później niemowlę, możemy zauważyć, że dziecko ma przewagę zginaczy. Taki noworodek sobie śpi, jest mu dobrze, jest spokojny, jest mu cieplutko, jest najedzony, ma zwykle rączki i nóżki zgięte – to jest przewaga tych zginaczy. Później stopniowo zaczynają przeważać prostowniki po to, żeby móc utrzymać tę postawę.
Odruch szermierza
Jest taki odruch pierwotny, który nazywa się odruchem asymetrycznym albo odruchem szermierza, kiedy skręcenie głowy dziecka w jedną stronę powoduje wyprostowanie nóżki i rączki po stronie przeciwnej do noska, a zgięcia rączki i nóżki są po przeciwnej stronie.
Możemy sobie wyobrazić, że dziecko jest takim szermierzem. Gdyby ten odruch przetrwał, uniemożliwi on odwracanie się z brzuszka na plecki czy z plecków na brzuszek. To są przykłady tego, że te odruchy pierwotne muszą zaniknąć, żeby móc pozwolić rozwijać się prawidłowo noworodkowi, potem niemowlęciu, a potem małemu człowiekowi.
