dr Magdalena Kaczorowska-Frontczak – specjalista pediatra, specjalista neurolog dziecięcy
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mimo że jest to dosyć klasycznie opisywana jednostka chorobowa, czasami nie jest prosta do rozpoznania na podstawie wywiadu i obserwowanych objawów
Do klasycznych objawów należą wysoka gorączka, ogólne złe samopoczucie, bóle głowy, wymioty, światłowstręt, zaburzenia świadomości. Jednak taki zestaw objawów jest charakterystyczny raczej dla starszych dzieci i osób dorosłych, poza tym nie zawsze ta choroba przebiega w ten właśnie sposób. Gdyby tak było, to rozpoznanie nie stwarzałoby dużych problemów.
Diagnozowanie zapalenia opon mózgowych u małych dzieci i niemowląt.
Szczególnie u małych dzieci objawy mogą być mało charakterystyczne. U niemowląt to może być po prostu zmiana zachowania dziecka – dziecko jest senne, apatyczne, nie ma apetytu albo wprost przeciwnie – jest bardzo pobudzone, krzyczące. Dosyć charakterystyczny jest ton głosu niemowlęcia, które ma zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. U dzieci może występować także przeczulica skóry, nadwrażliwość na bodźce. U małych dzieci jako charakterystyczne dla podrażnienia opon mózgowych opisywane jest napięte, tętniące ciemię. Trzeba jednak zaznaczyć, że każdy z tych objawów występujący pojedynczo nie będzie nas przekonywał do tego rozpoznania. Dopiero zespół objawów – wygląd dziecka, jego stan ogólny – będzie sugerował, że jednak należy pomyśleć o zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.
Przebieg choroby.
Trzeba też pamiętać, że choroba może przebiegać w bardzo różny sposób.
Może przebiegać niezwykle gwałtownie, my lekarze “przebiegiem piorunującym” nazywamy sytuację, w której od stanu bezobjawowego do stanu, w którym dziecko jest praktycznie nieprzytomne i w stanie wstrząsu może minąć zaledwie kilka godzin. Innymi słowy – kiedy rodzice zauważą pierwsze objawy i zaczną szukać pomocy w przychodni czy w szpitalu, to lekarz może już zobaczyć dziecko w bardzo ciężkim stanie.
Ta choroba może również przebiegać bardzo podstępnie, rozwijać się w przeciągu kilku dni.
Warto pamiętać, że zapalenie opon może rozwinąć się jako powikłanie po zwykłej infekcji kataralnej, czy zwykłym nieżycie żołądkowo-jelitowym.
Nasz niepokój powinna wzbudzić sytuacja, w której po okresie infekcji kataralnej przebiegającej z gorączką, kiedy w zasadzie oczekiwałoby się poprawę, obserwujemy nawrót wysokiej gorączki i bóle głowy, wymioty. W takim przypadku rodzicom zawsze powinna się zapalić w głowie “czerwona lampka” i powinni ponownie zgłosić się do lekarza.
Dodatnie objawy oponowe.
Jednym z objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych są tak zwane objawy oponowe. Najbardziej spektakularnie wyglądającym i najprostszym do wywołania jest objaw sztywności karku.
Jest to niemożność biernego, czyli wykonywanego przez kogoś przegięcia brody do klatki piersiowej.
Tak jak i inne objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, jeden taki izolowany objaw nie będzie świadczył o tym, że to zapalenie wystąpiło. Dodatnie objawy oponowe występują również w innych jednostkach chorobowych jak np. krwawienie podpajęczynówkowe, czyli wysączania się krwi z jakiegoś wadliwego naczynia do przestrzeni podpajęczynówkowej. Infekcje w obrębie szyi i czaszki także mogą dawać odczynowo podrażnienie opon i dodatnie objawy oponowe. Zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie ucha środkowego, zapalenie gardła, angina mogą także przebiegać z dodatnimi objawami oponowymi.
Obecność dodatnich objawów oponowych jest czynnikiem alarmującym i zawsze należy się zgłosić do lekarza, jednakże nie zawsze oznacza to występowanie zapalenia opon mózgowych.
Foto: www.pwn.pl Opony mózgowo-rdzeniowe to trzy błony (twarda, pajęczynówka i miękka) otaczające mózgowie i rdzeń kręgowy. Chronią mózgowie przed urazami mechanicznymi, a płyn mózgowo-rdzeniowy znajdujący się między nimi pełni funkcje amortyzacyjne (przyp.red.)
Od redakcji: dodatnie objawy oponowe
- Sztywność karku;
- Objawy Kerniga – w czasie biernego zginania nogi dziecka w stawie biodrowym występuje przymusowe, bezbolesne zgięcie w stawie kolanowym;
- Objawy Brudzińskiego: objaw karkowy – podczas przyginania głowy do klatki piersiowej pacjent zgina odruchowo nogi w stawach kolanowych i biodrowych;
Objaw policzkowy – ucisk na policzek poniżej kości jarzmowej powoduje uniesienie przedramion i ich zgięcie;
Objaw łonowy – zdecydowany ucisk na spojenie łonowe powoduje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych; - Objawy Flataua – podczas badania sztywności karku w wyniku zgięcia głowy do przodu w kierunku klatki piersiowej dochodzi do odruchowego rozszerzenia źrenic;
- Bolesność uciskowa gałek ocznych;
- Światłowstręt.
Zobacz też:
Choroby zakaźne wieku dziecięcego
Badania przesiewowe noworodków
Wczesne odruchy bezwarunkowe z perspektywy ortopedy
