prof. dr hab. n. med. Henryk Skarżyński – otolaryngolog, audiolog, foniatra; dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu
Zapalenie zatok u dzieci ma zwykle burzliwy przebieg
Bardzo często, gdy rodzice przychodzą z małym dzieckiem, to na pytanie jakie są dolegliwości odpowiadają, że dziecko ma zapalenie zatok. Przez chwilę milczę, a potem zaczynam mówić: zatoki u dziecka dopiero się tworzą. Zatoki u dziecka są bardzo małe, jeżeli więc dochodzi do zapalenia, do obrzęku wyściółki w obrębie tworzących się zatok, jeżeli gromadzi się tam płyn, zwykle objawy są bardzo burzliwe.
Zatoki przynosowe to wypełnione powietrzem i wyściełane śluzówką przestrzenie wokół nosa i oczu. Łączą się z jamą nosa przez kompleks ujściowo-przewodowy. Przyczyną zapalenia zatok przynosowych są najczęściej wirusy, rzadziej bakterie.
Antybiotyk jest niezbędny
Krótko mówiąc: ostre zapalenie zatok u dziecka jest niewspółmiernie cięższym stanem niż u osoby dorosłej. Osoba dorosła wydmucha nos, powie, że ją pobolewa w okolicy czołowej, zwykle w godzinach porannych, tak w przypadku stanów ostrych, jak i przewlekłych. W przypadku ostrych będzie miała podwyższoną temperaturę, ale to nie są tak ciężkie stany, Chyba że doszło do zablokowania się wydzieliny, zwłaszcza w obrębie zatok szczękowych. U dziecka natomiast wszystkie zmiany, które dotyczą zatok przebiegają o wiele szybciej, z wysoką, skaczącą temperaturą i wymagają bezwzględnie podania antybiotyku jako osłony, bądź jako leczenia celowanego.
Możliwe powikłania
Należy jeszcze pamiętać, że u dzieci te zmiany zapalne, jeżeli rzeczywiście są w obrębie zatok, bardzo łatwo mogą przenieść się na podstawę czaszki. Czyli może dojść do powikłań i zapaleń poza zatokami bocznymi nosa. Zmiany zapalne w obrębie zatok, jak również zmiany zapalne w obrębie jam nosowych, mogą prowadzić do przerostu wyściółki, a to będzie miało wpływ na przemieszczanie się powietrza przez nos. Na to jak opływa pewne pola węchowe w stępie nosa, dzięki czemu odczuwamy różne zapachy. Czyli nadmiar przerośniętej błony śluzowej będzie nam ograniczał, a czasami wyłączał odczuwanie zapachów.
1. Zatoka czołowa; 2. grzebień koguci -hamuje i przekierowuje prąd powietrza 3. zatoka klinowa; 4.migdałek gardłowy; 5. kręg obrotowy; 6. przewód nosowo – gardłowy; 7. podniebienie miękkie; 8. podniebienie twarde; 9. dolna małżowina; środkowa małżowina; 11. górna małżowina. Ryc. Atlas anatomiczny, Buchmann
Ważna rola zatok
Wśród funkcji jakie pełnią zatoki wymienić można m.in.: zmniejszenie ciężaru twarzoczaszki i zmianę właściwości powietrza przepływającego przez górne drogi oddechowe. Zatoki stanowią także swoiste przestrzenie rezonansowe dla głosu. Najważniejszym zadaniem zatok przynosowych i jamy nosowej jest, według lekarzy, ogrzewanie i nawilżanie przepływającego powietrza. Zarówno dzieci, jak i dorośli, miewają problemy z zatokami. Zapalenie zatok przynosowych to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych. Trzy czwarte wszystkich infekcji, z którymi zgłaszamy się do lekarza, to choroby górnych dróg oddechowych. Przyczyną zapalenia zatok przynosowych są najczęściej wirusy, ale rozwojowi choroby sprzyjają też m.in.: przerost migdałków, skrzywiona przegroda nosowa, niedojrzały układ odpornościowy, zanieczyszczone środowisko, zaburzenia hormonalne. Na choroby zatok cierpią również osoby, które dużo pływają.
Fazy rozwoju zapalenia zatok przynosowych
Pierwsza faza to tzw. faza przekrwienno-obrzękowo-wysiękowa (trwa kilka dni), kiedy dochodzi do nadmiernej produkcji śluzu wodnistego. Leczenie polega przede wszystkim na “odetkaniu” dróg oddechowych, zatkanych obrzękiem oraz “wysuszenie” ich z obfitej surowiczo-śluzowej wydzieliny. Spływająca wydzielina powoduje suchy, męczący kaszel, typowy dla pierwszej “naczyniowej” fazy infekcji.
Faza druga, podczas której wydziela się gęsty śluz, trwa od tygodnia do dwóch. Rozszerzenie naczyń powoduje zwolnienie przepływu krwi i tzw. rolowanie lub toczenie się leukocytów po powierzchni śródbłonka, co sprzyja powstawaniu w miejscu obrzęku nacieku komórkowego.
Trzecia faza nazywana ropno-śluzową, jest wynikiem nadkażenia bakteryjnego. Objawia się zmianą wydzieliny ze śluzowej na ropną, a często także gorączką i bólem.
U dzieci zatoki są bardzo małe, więc jeśli dojdzie do zapalenia, choroba ma ostry przebieg. Objawy są dużo silniejsze niż u dorosłych. Dziecko gorączkuje. Może też dojść do powikłań. Dlatego zawsze należy udać się do lekarza, który dokładnie dziecko zbada i przepisze odpowieni antybiotyk.
