Główka noworodka po urodzeniu – budowa i rozwój, zarastanie ciemiączka

dr Marzanna Reśko-Zachara – pediatra, neonatolog

Główka noworodka po urodzeniu jest asymetryczna po trudnej drodze przez kanał rodny. Z czasem odzyskuje prawidłowy kształt.

Jej średni obwód wynosi 34 centymetry. Szwy czaszkowe są ze sobą luźno związane, aby umożliwić główce wzrost.

Czaszka noworodka zbudowana jest z wielu luźno ze sobą połączonych kości. Kości te muszą być luźno połączone, aby podczas porodu główka noworodka, której obwód średnio wynosi 34 cm, mogła zmieścić się w kanale rodnym kobiety.

Główka noworodka jest dosyć elastyczna

Przez wzgląd na swoją budowę główka noworodka potrafi się dostosować – może się troszkę wydłużyć, zwęzić. Dlatego w fizjologicznym porodzie mieści się bez urazu w kanale rodnym, a później bez problemu wraca do swojej naturalnej kulistej formy. Kości czaszki zrastają się przez cały czas, aż do osiągnięcia pełnoletniości. Nie zrastają się równocześnie.

Zarastanie ciemiączka

Miejsca, w których kości czaszki są najbardziej od siebie oddalone to ciemiączka. Zwykle są to dwa ciemiączka: przednie i tylne. Przednie ciemiączko znajduje się na szczycie główki, tylne – z tyłu. Wewnątrzłonowo obserwuje się również dwa ciemiączka boczne w okolicach kości skroniowych, ale one zwykle już po urodzeniu są zrośnięte. Chyba, że dziecko jest wcześniakiem, wtedy te ciemiączka mogą jeszcze być otwarte.

Wymiary ciemiączek:

• przednie: od 3×3 cm do 1×1 cm; czasem zdarzają się także bardzo maleńkie – 0,5×0,5 cm,
• tylne: 1×1 cm.

Fizjologicznie ciemiączko przednie zarasta się do 18. miesiąca życia. Oczywiście u każdego dziecka może to nastąpić trochę wcześniej, albo troszkę później.

Tempo zarastania ciemiączka a witamina D

Kiedyś mówiło się, że nieprawidłowy poziom witaminy D3 w organizmie powodował, że ciemiączko było zbyt długo otwarte lub zbyt szybko się zarastało, ale nie jest to naukowo potwierdzone. Nie jest też prawdą, że wielkość ciemiączka zależy od podaży witaminy D3, albo odwrotnie, że witaminę D3 trzeba podawać w dawkach zależnych od wielkości ciemiączka.

Dlaczego ciemiączko tętni

Ciemiączko jest pokryte mocną błoną zwaną oponą, a także skórą. Wewnątrz ciemiączka można wyczuć tętniące naczynia krwionośne, tętnice, zwłaszcza, jeśli dziecko ułożone jest w pozycji pionowej. Ciemiączko może tętnić wtedy, kiedy dziecko płacze, kiedy jest mu gorąco, kiedy wykonuje bardzo aktywne i dynamiczne ruchy. Może być wtedy delikatnie uwypuklone. Nie należy się tego bać.

W spokoju, w stanie spoczynku ciemiączko powinno być w poziomie kości czaszki lub delikatnie poniżej. Jeśli jest zbyt zapadnięte, a dziecko ma np. biegunkę czy wymioty, czy jakąś inną chorobę, która nie pozwala przyjmować szczególnie płynów, to ciemiączko może świadczyć o odwodnieniu dziecka. Tego typu codzienna obserwacja przez rodziców może sugerować, że dochodzi do jakichś nieprawidłowości. Powodem do niepokoju powinno być to, że ciemiączko jest uwypuklone i tętni, jeśli dziecko jest w spoczynku i nie ma żadnych innych dodatkowych objawów. Wtedy trzeba się zgłosić do lekarza i sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.

Główka noworodka – wzrastanie

Oczywistym jest, że mózg musi rosnąć. Dlatego też szwy czaszkowe są luźno ze sobą powiązane, aby ten wzrost umożliwić. Są pewne wartości, które osiąga obwód głowy noworodka. Są normy, siatki centylowe, według których przy każdej wizycie pediatrycznej następuje pomiar dziecka, zwłaszcza w pierwszym roku życia. Pomiar jest wykonywany po to, aby sprawdzić, czy główka rośnie w prawidłowym tempie, czyli nie za wolno i nie za szybko. W jednym i drugim przypadku trzeba szukać nieprawidłowości, aby wyjaśnić jak jest przyczyna takiego tempa wzrostu.