Barbara Ołdakowska-Żyłka – pedagog, trenerka Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, współautorka książki pt. “Mutyzm wybiórczy. Strategie pomocy dziecku i rodzinie”.
Poradnia mutyzmu “Mówię”
Wyzwania rodziców dzieci z mutyzmem wybiórczym
Bycie rodzicem jest często wymieniane jako jedno z największych wyzwań życiowych, które niesie ze sobą wiele wspaniałych doświadczeń, ale także sytuacji wymagających często wzniesienia się na wyżyny swoich możliwości. Uczy m. in. jak dbać o dobro człowieka całkowicie zależnego od nas, uczy dokonywania wyborów, przewartościowania priorytetów, zaradności w nowych sytuacjach. Mając świadomość jak poważnym wyzwaniem jest bycie rodzicem, warto pamiętać także o rodzinach, które wychowują dzieci doświadczające większych trudności, niż ich harmonijnie rozwijający się rówieśnicy. Do grupy tej należą rodzice dzieci z mutyzmem wybiórczym – zaburzeniem lękowym objawiającym się tym, że dziecko milczy w niektórych sytuacjach, ale kiedy ma poczucie bezpieczeństwa jest w stanie komunikować się werbalnie w sposób swobody i adekwatny do swojego wieku.
Dzieci z mutyzmem wybiórczym cierpią w milczeniu. Trudności doświadczają nie tylko takie dzieci, ale także ich najbliżsi.
Gdy cierpi dziecko – cierpi cała rodzina
Najczęściej, milczenie wywołane mutyzmem wybiórczym występuje w sytuacjach społecznych, w których oczekuje się od dziecka mówienia, np. w przedszkolu/szkole, czy też podczas kontaktu z osobami spoza najbliższego kręgu rodzinnego. Mamy i tatowie dzieci z mutyzmem wybiórczym, oprócz standardowych wyzwań związanych z rodzicielstwem, muszą także stawić czoła temu zaburzeniu. Bardzo istotne jest, aby osoby mające kontakt z ich dzieckiem (członkowie dalszej rodziny, nauczyciele, specjaliści) miały świadomość z jakimi trudnościami wiąże się bycie rodzicem dziecka, które ma zaburzenie lękowe. Trudności tych nie doświadcza jedynie dziecko. Wraz z nim niekiedy odczuwają je także rodzice i rodzeństwo.
Rodzice dzieci z mutyzmem wybiórczym mogą czuć się sfrustrowani tym, że ich dziecko, inteligentne i zdolne, odstaje od rówieśników i nie spełnia wymagań szkolnych.
Moje dziecko jest inne niż jego rówieśnicy
Rodzice mogą doświadczać trudnych emocji w sytuacjach, w których okazuje się, że ich pociechy odbiegają zachowaniem od swoich rówieśników. Mogą mieć poczucie, że dziecko nie spełnia wymagań, które nakłada na nie przedszkole czy szkoła, (np. występy), lub obyczaje (np. odpowiadanie na pytania dorosłych, mówienie „dzień dobry”, „do widzenia”). Uczucie frustracji może pogłębiać fakt, że w rzeczywistości dzieci te są bardzo zdolne, ale ich lęk nie pozwala ujawniać swojego potencjału i imponujących umiejętności.
Jak to będzie?
Rodzicom dzieci, których prawidłowy rozwój budzi wątpliwości, towarzyszy często niepokój o ich przyszłość, umiejętności radzenia sobie z naturalnymi wyzwaniami rozwojowymi. Zamartwianie się tym, jak będzie wyglądało życie dziecka z mutyzmem wybiórczym, jest często tak dominującą emocją, że również pozostali członkowie rodziny mogą się czuć nią obciążeni.
Dzieci z mutyzmem wybiórczym często bardziej intensywnie niż ich rówieśnicy przeżywają smutek, stres, złość, lęk.
Trudne emocje dzieci
Towarzyszenie dziecku w przeżywaniu trudnych i intensywnych emocji, takich jak złość czy frustracja, jest dla rodziców jednym z najbardziej obciążających aspektów rodzicielstwa. Dzieci z mutyzmem wybiórczym często przeżywają je jeszcze intensywniej ze względu na swą wrodzoną wrażliwość oraz skłonność do przestymulowania. Codzienne wspieranie dziecka w radzeniu sobie z trudnymi uczuciami jest dość energochłonne, szczególnie dla najbliższych członków rodziny.
Gdy boi się nie tylko dziecko
Ponadprzeciętny lęk, leżący u podłoża mutyzmu wybiórczego bardzo często towarzyszy także innym członkom rodziny. Podczas konsultacji z rodzicami okazuje się, że w bliższej lub dalszej rodzinie są osoby, które w przeszłości też zmagały się z wybiórczym milczeniem (choć jednostka diagnostyczna “mutyzm wybiórczy” mogła jeszcze nie istnieć w klasyfikacjach diagnostycznych), lub z innym zaburzeniem o podłożu lękowym. Trudy rodzicielstwa w kontekście mutyzmu wybiórczego mogą okazać się na tyle obciążające, że rodzice stają się bardziej podatni na stres związany z problemami, z którymi zmagają, co może obawiać się np. znaczącym obniżeniem poziomu nastroju, czy ujawnieniem się objawów lękowych.
Rodzice dzieci cierpiących na mutyzm wybiórczy nie mogą się obwiniać o zaistniałą sytuację. Powinni za to dbać o swój dobrostan i wzajemne relacje, by móc wspierać dziecko i siebie nawzajem w trudnych chwilach.
Co robię nie tak?
Bez wątpienia, większość rodziców, którzy dostrzegają, że funkcjonowanie ich dziecka jest niezgodne z ich wyobrażeniami lub nie przebiega zgodnie z ich oczekiwaniami, zadaje sobie powyższe pytanie. Z pewnością także nie ma rodziców idealnych, ponieważ wszyscy popełniamy błędy, których teoretycznie można by uniknąć, ale w praktyce jest to nieosiągalne. Samo stawianie takiego pytania wyraża głęboką troskę rodzica o dobro dziecka i całej rodziny, jak również gotowość do szukania pomocy u innych osób. Warto przy tym pamiętać, że obarczanie się przez rodzica odpowiedzialnością za to, że dziecko cierpi na mutyzm wybiórczy ma destrukcyjne działanie.
Nie wolno się obwiniać
Rodzic, który obwinia siebie musi dodatkowo borykać się poczuciem winy za trudności, które wcale nie muszą być, i najczęściej nie są, wynikiem jego postępowania wobec dziecka. Wtedy jeszcze trudniej jest mu udźwignąć ciężar rodzicielstwa. Kiedy rodzic zadaje sobie pytanie: „Co robię nie tak?”, czy stwierdza: „To wszystko przeze mnie”, najczęściej oznacza to, że potrzebuje przede wszystkim wsparcia w swej roli, powiedzenia mu: „Dla swojego dziecka jesteś jedyną i możliwie najlepszą mamą/jedynym i możliwie najlepszym tatą”, a dopiero w następnej kolejności pokierowania w zakresie umiejętności wychowawczych.
Siła rodzica ma znaczenie! Dbaj o siebie i związek!
Do wiernego obrazu rodzicielstwa można by zaliczyć jeszcze wiele więcej wyzwań. Nie ma jednak wątpliwości, że wypełnianie tej roli wymaga ogromnej siły, o której zapewnienie także należy dbać. Dlatego niezwykle ważne jest, by pokazywać rodzicom, że dbanie o ich własny dobrostan jest równie istotne. Podstawą do umiejętnego wspierania dziecka jest bowiem silny i zaradny rodzic, który może być dla niego oparciem i przewodnikiem.
Nieocenionym źródłem siły rodzica mogą być:
- konsultacje ze specjalistami
- grupy wsparcia dla rodziców zmagającymi się z podobnymi trudnościami
- sieci wsparcia niezwiązane z mutyzmem wybiórczym, które pozwolą oderwać myśli od codzienności i spojrzeć na niektóre jej aspekty z innej perspektywy
- codzienne dobre relacje z partnerem
- kontakty z osobami, które dają poczucie bycia wysłuchanym i zrozumianym
- własne pasje
- satysfakcjonująca praca, która daje poczucie sprawczości, siły i niezależności
Pamiętajmy, że skuteczność terapii mutyzmu wybiórczego, jak również innych zaburzeń, w dużej mierze zależy od kondycji rodziców. Dlatego, bardzo ważne jest, aby doceniać rodziców w ich staraniach oraz wspierać, podnosząc na duchu, gdy brakuje im sił.
Barbara Ołdakowska-Żyłka jest założycielką pierwszej w Polsce Poradni Terapii Mutyzmu “Mówię” oraz portalu poświęconego mutyzmowi www.mutyzmportal.pl. Na bazie swojego 30-letniego doświadczenia w pracy zawodowej stworzyła autorską metodę pracy z dziećmi z mutyzmem wybiórczym i ich rodzinami, którą wciela w życie w codziennej pracy z podopiecznymi Poradni “Mówię”. Prowadzi szkolenia dla rodziców i specjalistów oraz superwizje. Szerzy wiedzę na temat mutyzmu wybiórczego poprzez systematyczne publikowanie artykułów w czasopismach fachowych, udzielanie wywiadów w mediach oraz organizowanie konferencji na temat tego zaburzenia.
Zobacz też:
Wpływ jedzenia na psychikę dziecka
Burza hormonalna i szybki wzrost dziecka
