Zaparcia – jak powstają? Jak sobie z nimi radzić?

prof. dr hab. n. med. Andrzej Radzikowski – pediatra, gastroenterolog
Przychodnia PROSEN

http://prosen.pl/

https://www.facebook.com/Prosen.Przychodnia.Specjalistyczna/

Zaparcia to choroba cywilizacyjna

Zaparcia są powszechną dolegliwością, dotykającą zarówno dorosłych, jak i dzieci. U najmłodszych pojawiają się najczęściej wtedy, gdy dziecko jest już odłączone od swojego środowiska rodzinnego, np. kiedy zaczyna chodzić do  żłobka.

W żłobku sytuacja nie wygląda jeszcze najgorzej, ponieważ dziecko nosi pieluchę i nie bardzo przejmuje się tą sprawą. Jednak, jeżeli dziecko nauczyło się kontrolować potrzeby fizjologiczne i siadać na nocnik zanim zacznie chodzić do żłobka, to łatwo może tę umiejętność w żłobku stracić. Podobnie w przedszkolu. Trochę starsze przedszkolaki są nauczone, że w momencie parcia na stolec, wstrzymują go. W warunkach domowych wstrzymują na parę minut lub na czas, kiedy na przykład są na spacerze. Potem przychodzą do domu i dochodzi do ewakuacji stolca. Natomiast dziecko w przedszkolu może mieć awersję do publicznego załatwiania się, albo bywa tak zaaferowane zabawą, że nie chce tracić czasu na pójście do toalety. To wstrzymywanie powoduje zaleganie stolca w ostatnim odcinku, w odbytnicy, a także w jelicie grubym powyżej, oraz rozciągnięcie się tego odcinka. Z czasem zmniejsza się wrażliwość na parcie i co powoduje zaparcia.

Skąd się biorą zaparcia?

Dziecko po jakimś czasie, po tym jak kilka razy wstrzymało, zaczyna bardzo słabo odczuwać parcie. Dochodzi wtedy do zalegania dużej ilości stolca, który rozciąga jelito. Przychodzi jednak moment odruchu, kiedy dziecko z wielkim bólem, analogicznym do bólu porodowego, stara się wyewakuować stolec. To powoduje bolesne pękanie okolicy odbytnicy i włącza się mechanizm błędnego koła. Coraz większe masy kałowe zalegające w jelicie, coraz częstsze wstrzymywanie stolca i coraz większy strach przed oddaniem stolca z powodu bólu. Jest to już nasilone zaparcie.

Następna faza to oddawanie stolca po kawałku. Są to tak zwane stolce kulkowe. W takiej sytuacji, matka zapytana, czy dziecko oddaje stolec powie: tak, oddaje kilka razy dziennie, ale w małej ilości z trudem i z bólem. Można powiedzieć, że jest to przedostatnia faza zaparcia. Ostatnia faza wiąże się z tak rozciągniętą odbytnicą, że nie reaguje ona prawie w ogóle na parcie. Dochodzi do rozciągnięcia odbytu oraz ciągłego przenikania stolca na zewnątrz. Dziecko nieustająco jest umazane kupą, miejsca popękane nie chcą się pod tą warstwą stolca goić. Jest to już poważny problem, którego nie wolno bagatelizować. Zaparcie u małego dziecka nie jest błahą chorobą.

Zaparcia zawsze wracają

Leczenie zaparć polega na uwolnieniu zalegających mas kałowych. Idealnie byłoby zrobić to za pomocą środków ściągających wodę do jelita i ewakuujących stolec. Bardzo często jest jednak potrzebna ewakuacja wlewką oczyszczającą, czyli lewatywą, enemą. Niestety są to wszystko zabiegi w pewnym sensie inwazyjne, które wymagają zaangażowania rodziców oraz powiedziałbym – bezwzględności. Dziecko nie wypije tyle leków przeczyszczających, żeby uzyskać efekt przeczyszczający i trzeba sięgnąć do inwazyjnego zabiegu. Matkom leczącym zaparcie u dziecka zawsze mówię, że ta choroba jest nieuleczalna. Jeżeli zaczęło się zaparcie i w jakiś sposób się z nim uporała, to ani na chwilę nie może stracić czujności, ponieważ ten problem wraca. Czujność polega na dbaniu o dietę, nieraz przewlekłym stosowaniu leków rozwadniających stolec. Bardzo ważna jest także dokładna higiena odbytu, szczególnie u dziewczynek, ponieważ opuszczany stolec sprzyja zakażeniom dróg moczowych. Jest to więc problem na całe życie. Na pytanie: jak długo będę musiała to leczyć? – odpowiadam zawsze: do ślubu.