Rozwój oka i zmysłu wzroku

dr hab. n. med. Piotr Loba – specjalista chorób oczu

Centrum Mikrochirurgii Oka Laser Klinika prof. Jerzego Szaflika

Rozwój oka i zmysłu wzroku trwa mniej więcej do 10 roku życia

Gałka oczna bardzo szybko rozwija się  w okresie płodowym. Po przyjściu dziecka na świat, można wyodrębnić trzy fazy wzrostu oka: bardzo szybką – do pierwszego roku życia, szybką – między pierwszym a trzecim rokiem i wolną – po trzecim roku życia.

Kiedy dziecko się rodzi narząd wzroku nie jest w pełni rozwinięty. Najintensywniejszy rozwój oka i zmysłu wzroku przypada na pierwsze cztery miesiące życia. Jest to tak zwany okres krytyczny, gdyż wszystkie zaburzenia, które pojawią się w tym czasie będą rzutować na całe życie dziecka.

Jeżeli w tym okresie dziecko będzie miało zakryte jedno oko ze względu, na przykład, na opadnięcie powieki lub wrodzoną zaćmę po jednej stronie, doprowadzi to do głębokiego niedowidzenia. Mózg odrzuci to oko i będzie wykorzystywać tylko oko lepsze. Dlatego bardzo ważnym zadaniem jest wczesne wykrycie tego typu zaburzeń, najlepiej zaraz po narodzinach dziecka.

Ostrość wzroku i widzenie obuoczne

Po czwartym miesiącu życia wzrok nadal się rozwija. Doskonali się zarówno widzenie obuoczne, jak i ostrość wzroku. Widzenie obuoczne, czyli współpraca między oczami, powinno osiągnąć swój docelowy  poziom rozwoju już w szóstym miesiącu życia. Z tego względu wszelkie zaburzenia zdiagnozowane później, takie jak zezowanie lub niedowidzenie, wymagają bardzo intensywnego i szybkiego leczenia. Mamy na to niestety czas tylko do dziewiątego roku życia. Potem kończy się okres rozwoju kory wzrokowej. Jest ona plastyczna i potrafi dostosowywać się do zmian, które pojawiają się w narządzie wzroku, jednakże po dziewiątym, dziesiątym roku życia traci tą zdolność i dziecko staje się okulistycznie dorosłe.

Budowa oka ludzkiego

Oko jest skomplikowanym i delikatnym narządem. Dostarcza 80% procent informacji o otaczającej nas rzeczywistości. Aby móc przetworzyć sygnały odbierane przez narząd wzroku i zrozumieć to, co widzimy, w przetwarzanie danych angażujemy 10% wszystkich komórek nerwowych w mózgu.

 

Gałka oczna 

Gałka oczna składa się z twardówki i rogówki, która załamuje światło w oku. Tuż za rogówką znajduje się tęczówka. Tęczówka reguluje ilość światła wpadającego do oka poprzez źrenicę. Kiedy jest jasno, mięśnie tęczówki zwężają źrenicę, a kiedy światło jest słabe – rozszerzają ją. Tęczówka odpowiada też za kolor oka.

Siatkówka i plamka żółta

Siatkówka to wewnętrzna, światłoczuła błona, która przylega do ściany oka i odbiera obraz. Zbudowana jest z fotoreceptorów (pręcików i czopków) oraz komórek nerwowych. Pręciki odpowiadają za odróżnianie światła od ciemności, a czopki – za rozpoznawanie barw i ostrość widzenia. Na siatkówce znajduje się także plamka żółta z największym zagęszczeniem czopków, co sprawia, że jest to miejsce bardzo wrażliwe na światło i barwy. Plamka żółta odpowiada za ostre widzenie, rozpoznawanie barw i szczegółów.

Akomodacja oka

Między tęczówką a ciałem szklistym – galaretowatą substancją we wnętrzu oka, która nadaje mu kulisty kształt – leży soczewka, elastyczna powierzchnia, która podobnie jak rogówka, załamuje światło. Soczewka jest przymocowana do ciała rzęskowego za pomocą więzadełek Zinna. Skurcze i rozkurcze mięśnia rzęskowego sprawiają, że soczewka zmienia kształt, a co za tym idzie – zmienia się jej zdolność załamywania światła. Kiedy mięsień jest napięty, soczewka uwypukla się, mocniej załamuje światło i oko przystosowuje się do patrzenia z bliska; kiedy jest rozluźniony – soczewka jest spłaszczona i słabiej załamuje światło, co z kolei pozwala dobrze widzieć przedmioty znajdujące się w oddali. Zdolność soczewki do zmiany kształtu (krzywizny) i przystosowywania się do patrzenia z bliska lub w dal, nazywamy akomodacją.